Demans'ın Erken Belirtileri

Demans bir hastalık değildir, daha ziyade bir beyin bozukluğunun varlığını gösteren birçok belirtinin koleksiyonudur. Terim genellikle bilişsel yetenek ve hafıza problemlerinde bir düşüşe işaret etmek için kullanılır.

Demans, sağlıklı nöronlar (sinir hücreleri) çalışmayı durdurduğunda veya beyin hücreleri hasar gördüğünde ve ölürken oluşur. Bir kişinin yaşlanma ve aile öyküsü gibi bir çok faktör demans riskini azaltabilir ya da arttırabilir.

Diğer risk faktörleri arasında ağır alkol kullanımı, aşırı sigara kullanımı, ateroskleroz, yüksek tansiyon, düşük tansiyon, yüksek yoğunluklu düşük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterol, depresyon, diyabet, yüksek östrojen düzeyleri, yüksek kan homosistein düzeyleri (bir amino asit) sayılabilir.

Alzheimer hastalığı, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans (DLB), Parkinson hastalığı, karışık demans ve frontotemporal demans (FTD) gibi birçok farklı türde bunama vardır.

Her demans tipi kendine özgü belirti ve semptomlarra sahiptir. Bununla birlikte, başlangıç aşamasında, bazı ortak belirtiler gösterirler.

İşte bunamayla ilişkili demansın ilk 10 belirtisi;

1. Kısa Dönemli Hafıza Kaybı

Bilişsel bir sorunu gösteren ilk işaretlerden biri hafıza kaybıdır. Demans durumunda, insanlar özellikle erken dönemde kısa süreli hafıza kaybına uğrarlar.

Örneğin, son dönemde yaşadıkları olayları unutabilirler, bildikleri bir kişinin adını veya bir ünlüyü unutabilir ya da yönleri veya yerleri hatırlayamazlar.

Bu hafıza kaybı nedeniyle, aynı soruları birkaç kez sorabilirler.

Bu, beyin hücreleri arasındaki iletişimi bozan iltihap ve diğer biyolojik değişikliklerden kaynaklanan beyin hasarından kaynaklanır.

Amerikan Nöroloji Akademisi'nde (AAN) yayınlanan bir 2015 araştırması, demansı olan kişilerin, hastalığın gerçek başlangıcından birkaç yıl önce hafıza problemleri hakkında farkındalıklarını yitirmeye başlayabileceğini belirtmektedir.

Hafıza kaybı, günlük hayatı bozacak şekilde kademeli olarak ağırlaşabilir.

2. Düşünceler Arasında iletişim kurmakta zorluk

Demansın bir başka erken göstergesi, fikirleri ve düşünceleri iletmekte zorlanmaktır. Basit anlamda, kişinin başkalarına bir şeyleri açıklamakta sorun yaşadığı anlamına gelir.

Sözlü ve yazılı iletişimde zorluklar olabilir. Konuşmada derinlik ve mantık eksikliği de görülebilir.

Bu, kişinin konuştuğu kişinin adını, hatta basit kelimeleri bile unutması gibi hafıza kaybıyla ilişkilendirilebilir.

Böylece demanstan muzdarip biriyle konuşabilmek oldukça zor ve zaman alıcı olabilir.

3. Sık Sık Olayları Karıştırma

İlk aşamada, bir kişi sıklıkla konsantrasyon bozukluğunun yanı sıra karışıklık belirtileri de gösterebilir. Bellek kaybı ve iletişim güçlüğü nedeniyle çeşitli kafa karışıklıkları ortaya çıkar. Zaman ve yer bakımından karışıklıklar da ortaya çıkabilir.

Örneğin, demans hastaları şimdiki zaman, geçmiş ve gelecek ile ilgili olarak kafa karışıklığı yaşayabilir. Nerede olduklarını veya oraya nasıl gittiklerini bile unutabilirler.

Karışıklık ile birlikte, yoğunlaşmakta zorluk çekebilirler ve daha önce yaptıkları şeyler normale göre daha fazla zaman alabilir.

4. Yanlış Anlamalar

Bir kişi bir şeyi sık sık yanlış anlarsa ve eşyalarını nerede bulacağını hatırlamıyorsa, bu durum bunama da dahil olmak üzere bir çeşit bilişsel problemi işaret edebilir.

Demansın erken evresinde, insanlar sadece bazı şeyleri yanlış anlamakla kalmaz, aynı zamanda sıra dışı yerlerde bile eşyalarını tutmaya ve unutmaya başlayabilirler. Ayrıca, adımlarını tekrar gözden geçirme yeteneklerini de kaybederler. Bazı şeyleri bulamadıkları zaman, diğer insanları suçlayabilirler.

5. Ajitasyon ve Ruh Hali Değişimleri

Ruh halindeki değişiklikler, sürekli şüpheli, korkulu veya endişeli olmakta demansı işaret edebilir. Demanslı kişilerde hafif depresyon yaygındır.

Genel Psikiyatri Arşivi'nde yayınlanan bir 2012 araştırması, yaşamın sonlarında başlayan depresyonun, demans gelişme riskini artırdığını belirtmektedir.

Sıklıkla yaşanan ruh hali değişimleri nedeniyle, kişinin kişiliğinde de değişiklikler olabilir. Mesela demanslı kişiler konfor alanlarından çıktığı zaman ya da bir rutinleri bozulduğu zaman bundan kolayca rahatsız olabilirler.

Ruh hali değişimlerinin bu erken belirtilerini kişinin kendisininin tanımlaması kolay değildir, ancak diğerler insanlar tarafından kolayca fark edilir.

6. Mizah Yeteneğini Kaybetmek

Demansın bir başka erken belirtisi de iğneleme veya mizahı ayırt edememesidir. Herhangi bir nörodejeneratif hastalık, kişinin, alay ve mizah dilini anlama yeteneğini yitirmesine sebep olabilir.

7. Yargı ve Karar Vermedeki Değişim

Demanslı kişiler için en basit konularda bile doğru kararları almak zor olabilir. Düşünme kapasitesi demansın başlangıcında bozulmaya başladığı için, kişinin kararında ve mantıksal yeteneklerinde düşüş görülebilir.

Bir nesnenin şekli ve para ile ilgili hatalar yapmasına neden olabilir. Örneğin, banyoyu su basarsa ya da para ile uğraşırken kötü bir karar alınırsa ne yapılması gerektiği gibi günlük sorunları çözmede sıkıntı çekebilirler.

8. Sık sık Düşmek

Bilişsel bozukluğu olan kişiler, görsel ve mekânsal algı ile ilgili problemler yaşadıklarından, sık sık yere düşme ile ilgili riske sahiptirler.

Aslında, hafif bilişsel bozukluktan muzdarip olsalar bile, denge ve yürüme problemleri sıklıkla mevcuttur.

Çin Tıbbı Dergisi'nde yayınlanan bir 2010 çalışması, demans gibi bilişsel bozukluğun düşme için güçlü bir risk faktörü olduğunu ortaya koymaktadır.

Siz ya da tanıdığınız birisi sık sık düşüyorsa, doktorunuzla konuşun, çünkü bu durum bilişsel bir problemin ilk göstergelerinden biri olabilir.

9. Girişim veya İnsiyatif Eksikliği

Diğer bir erken demans semptomu inisiyatif ya da ilgisizliktir. Kişi, geçmişte zevk aldıği hobilere veya etkinliklere olan ilgisini yavaşça kaybedebilir. Kişi, aile üyeleri veya arkadaşlarıyla dışarı çıkmaya daha az ilgi gösterebilir.

Bunun yerine, kişi, herhangi bir ilgi belirtisi göstermeden saatlerce televizyonun önünde oturup, saatlerce uyumayı tercih edebilir.

Alzheimer ve frontotemporal demans dahil olmak üzere bazı demans tiplerinin erken aşamalarında ilgi eksikliği yaygındır.

10. Bakım ve Kişisel Hijyeni Göz Ardı Etmek

Demansın beyinde bir etkisi olduğundan, insanlar genellikle dişlerini fırçalamayı, günlük olarak banyo yapmayı, saçlarını taramayı, tırnaklarını kesmeyi, kıyafetlerini değiştirmeyi ve tuvaleti kullanmayı bile unutabilirler.

Yavaş yavaş, bakım ve kişisel hijyen konusunda hiçbir ilgi göstermemeye başlarlar. En son ne zaman banyo yaptıklarını veya son kez dişlerini fırçaladıklarını bile hatırlamayabilirler.

Bu semptomlar, bir zamanlar temizlik ve kişisel hijyene karşı çok önem veren bir kişide daha belirgindir.

Demansın diğer olası belirtileri ve semptomları ise şunlardır;

Rakamları hesaplamak, para birimlerini hesaplamak veya sayılarla uğraşmak gibi problemler.

Düşüncelerde yavaşlama

Doğru kelimeleri bulmada zorluk.

Okumada zorluk

Organizasyon gerektiren faaliyetlerin planlanması ve yürütülmesi zorluğu.

Görsel imgeleri ve mekansal ilişkileri anlamada sorun.

İşten ya da sosyal aktivitelerden soğuma.

Motor becerilerin ve dokunma duyusunun kaybı.