Çalma Hastalığı (Kleptomani) Nedir? Nasıl Anlaşılır?

Kleptomani çalmak için dayanılmaz bir dürtü ile karakterize bir durumdur. İnsanlar, ihtiyaç duymadıkları, satın almaya yetecekleri ya da parasal değeri olmayan çok şeyleri çalabilirler. Kleptomanisi olan kişiler, sadece hırsızlık yaptıklarında kendilerini rahatlata dürtülere sahiptirler.

Kleptomani sıklıkla ergenlik döneminde ortaya çıkar ve kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Hırsızlık yasadışı olduğu için, bu bozukluk önemli yasal sonuçlara yol açabilir. Kleptomanisi olan kişiler semptomları nedeniyle tutuklanma, yargılanma ve hapis cezası ile karşı karşıya kalabilirler. Klinik hastaların bir çalışması, kleptomanisi olanların % 68'inden fazlasının çaldığı için tutuklandığını ortaya koymuştur. Bu hastaların sadece yüzde 20'sinden fazlası çeşitli suçlardan mahkum edilmiş ve hapsedilmiştir.

Belirti ve bulgular

Kleptomani'nin bazı önemli belirtileri şunlardır:

- Çalmak dürtüsüne direnirken tekrarlanan bir başarısızlık

- Değeri olmayan veya ihtiyaç duymayan eşyaları çalmak

- Hırsızlık sırasındaki rahatlama veya zevk hissi

Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından DSM-5'de saptanan tanı ölçütlerine göre , kleptomani çalma dürtüsüne karşı dirençli bir şekilde karşı koyamamak ile karakterizedir. Bu durumdaki insanlar, hırsızlıktan önce gerginlik birikmesi ve bir hırsızlık yaparken anksiyetenin ve gerginliğin ortadan kalkması ile sonuçlanır. Çalmak, tatmin, rahatlama ve hatta zevk duygularını tetikler.

Hırsızlık, kişinin yaşadığı gerginliği hafifletebilirken, suçtan sonra suçluluk duygusu ve vicdan azabı duyulabilir. Çalma olayından sonra utanç, kendini suçlama ve pişmanlık duyguları oldukça yaygındır.

Kleptomani'nin kişisel kazanç için hırsızlığı içermediğine dikkat etmek önemlidir. Bu koşulu olan insanlar, finansal bir güdüye dayanan şeyleri çalmazlar. Bu hırsızlıklar, söz konusu öğeleri karşılayamamakla da ilişkili değildir.

Bazen kleptomanisi olan bir bireyler çaldıkları eşyalar kendilerinden uzak tutmak isterler. Arkadaşlarına ve ailesine, hatta onları aldıkları yere geri gönderebilirler.

Hırsızlık olayları genellikle ayrıntılı bir planlamayı içermez ve sıklıkla kendiliğinden ortaya çıkar.  Bu dürtülerin yoğunluğu değişebilir. Bu koşulu olan insanlar, hırsızlıkların tespit edilme olasılığı yüksek olduğunda hırsızlık yapmaktan kaçınılır, örneğin mağaza personeli ya da kolluk kuvvetleri yakınlarda olduğu zaman.

Başka ne olabilir?

Kleptomani normal hırsızlıktan ayrılır, çünkü hırsızlar tipik olarak hırsızlıklarını planlar ve bu davranışı istedikleri ama elde edemedikleri eşyaları elde etmek için kullanırlar. Öte yandan, kleptomanisi olan bireyler, hareket etmedikleri takdirde devam eden gerginliği hafifletmek için kendiliğinden çalmaya yönelirler.

Kleptomani tek başına oluşabilir, ancak sıklıkla diğer koşulların yanı sıra görülür. Bu durumdaki insanlar, dürtü kontrolüyle ilişkili diğer bozuklukların yanı sıra madde kullanımı ve kaygıya eğilimli olabilirler  .

Kleptomani ile birlikte ortaya çıkabilecek diğer bazı bozukluklar şunlardır:

- Duygudurum bozuklukları

- Panik atak

- Ayrılma anksiyetesi bozukluğu

- Vücut dismik bozukluğu

- Obsesif kompulsif bozukluk

- Diğer dürtü kontrol bozuklukları

Bozukluğun ayrıca madde ve alkol kullanımı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bazı uzmanlar madde kullanım bozuklukları ve kleptomani arasında bir tür paylaşılan genetik bağlantı olabileceğini düşünmektedir.

Araştırma ayrıca, kleptomanisi olan bireylerin yüzde 59'unun da hayatlarının bir noktasında duygulanım bozukluğu tanısı aldığını bulmuştur. Çalışmalar aynı zamanda anksiyete bozuklukları , bipolar bozukluk ve yeme bozuklukları da dahil olmak üzere diğer psikiyatrik durumlarla benzer şekilde yüksek komorbidite oranları önermektedir . Kleptomanisi olan bireylerin % 43-55'inin eş zamanlı olarak ortaya çıkan bir kişilik bozukluğu olduğu bulunmuştur - paranoid kişilik bozukluğu ve histrionik kişilik bozukluğu en yaygın olanıdır.

Kleptomaniyi teşhis etmek için, ilk olarak belirtilerin, davranış bozukluğu veya antisosyal kişilik bozukluğu gibi başka bir psikiyatrik durum tarafından daha iyi açıklanamayacağı tespit edilmelidir.

Nedenleri

Psikolojideki farklı bakış açıları birkaç olası açıklama getirmiştir:

Psikanalitik Yaklaşım: Kleptomanyanın psikanalitik açıklamaları onu çeşitli şekillerde kavramsallaştırmıştır. Bazıları, insanların bir tür erken kayıp ya da ihmali sembolik olarak telafi etmek için nesneler elde etmeye yönlendirildiğini ileri sürmektedir. Bu yaklaşıma göre, bozukluğun tedavisi davranış için altta yatan motivasyonları keşfetmekte yatmaktadır.

Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım: Bilişsel-davranışsal açıklamalar, bireyin bir şeyleri çalmak için olumlu bir şekilde güçlendirildiği zaman, bozukluğun başlayabileceğini düşündürmektedir. İlk hırsızlık, olumsuz sonuç vermeden gerçekleştikten sonra, davranışların gelecekte tekrar ortaya çıkması daha olasıdır.

Çalma eylemi, bireyin yaşadığı gerilimi ve gerginliği hafiflettiğinden, davranış da stres rahatlaması ile ilişkili hale gelir. Zamanla, birey stresle başa çıkma ve rahatlama aracı olarak çalmaya başlayabilir.

Biyolojik Yaklaşım: Biyolojik açıklamalar , davranışların beynin belirli bölgelerine ve belirli nörotransmiterlerin olası düzensizliklerine bağlı olabileceğini düşündürmektedir . Bazı çalışmalar, kleptomaninin beyindeki frontal lobda disfonksiyona neden olduğunu göstermiştir. Bildirilen iki vakada, frontal lobda künt travma, baş dönmesi, saldırganlık gibi davranışsal belirtiler ve kleptomanya ile ilişkili davranışların aniden ortaya çıkması gibi hafıza kaybı gibi bilişsel belirtiler gibi fiziksel semptomlara neden olmuştur .

Yaygınlık

Kleptomani ne kadar yaygındır? Nispeten nadir olduğu düşünülmektedir. Tahminler, gerçek sayının daha yüksek olabileceği öne sürülse de, yaşam boyu yaygınlığı nüfusun % 0,3 ila 0,6 arasında bir yere yerleştirir.

İnsanlar kendilerini utandırdıklarından ya da durumlarından utanabileceklerinden dolayı, bu bozukluğun eksik bildirildiği düşünülmektedir. Genel popülasyondaki prevalansı değerlendiren ulusal veriler mevcut değildir, ancak klinik örneklerden alınan sayılar, kleptomaninin çok daha yaygın olabileceğini düşündürmektedir. Örneğin, bir klinik hasta üzerinde yapılan bir çalışmada, yaklaşık yüzde 8'in mevcut semptomlarının kleptomani ile tutarlı olduğunu bildirdiği bulunmuştur.

Teşhis

Kleptomani tipik olarak bir doktor veya akıl sağlığı uzmanı tarafından teşhis edilir. Kleptomanya genellikle yeme bozuklukları, madde ve alkol kötüye kullanımı ve anksiyete bozuklukları gibi diğer durumlar ile birlikte ortaya çıktığı için, çoğu zaman insanlar bir psikiyatrik semptomları nedeniyle doktora başvurulduğunda teşhis edilir.

Bir tıp doktorunun ilk muayenesi üzerine, hasta daha fazla değerlendirme için bir psikolog veya psikiyatriste sevk edilebili. Kleptomania Belirtileri Ölçeği (K-SAS) veya Kleptomania (K-YBOCS) için Modifiye Edilmiş Yale Brown Obsesif Kompulsif Ölçeği gibi psikometrik ölçeklerin uygulanması da tanı koymada yararlı olabilir.

Bozukluğun gizemli doğası, aynı zamanda suçluluk ve utanç duyguları, tanı ve tedaviye müdahale edebilir.

Tedavi

Kleptomani için en yaygın iki tedavi şunlardır:

İlaçlar : Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) ve diğer antidepresanlar, kleptomaninin semptomlarını tedavi etmede etkili olduklarını ve bilişsel-davranışçı terapi ile birlikte kullanılabileceğini göstermiştir.

Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi , çalmaya katkıda bulunan düşünce ve davranışları hedefler ve kleptomanya semptomlarının yönetiminde bazı etkilere sahip olduğu gösterilmiştir.

Psikoterapi genellikle dürtü kontrol bozuklukları için ilk tedavi yöntemi olup, hastanın kendi dürtülerini tanımasını, neden bu dürtüleri etkilediğini keşfetmesini ve dürtüleri ve gerginliği hafifletmek için daha uygun yollar bulmasını sağlamayı amaçlar.

Son zamanlarda psikoterapötik yaklaşımlarla birlikte psikofarmakolojik müdahalelerin kullanılması yönünde bir değişim olmuştur.

Kleptomaninin semptomlarını yaşayan insanlara gereksiz sıkıntı ve durumlarının ilgili yasal sonuçlarını önlemek için erken müdahale ve etkili tedavi önemlidir. Uygun müdahalelerle mevcut olabilecek herhangi bir birlikte ortaya çıkan durumu tedavi etmek de önemlidir.