Vücut Dismorfik Bozukluğu nedir?
Vücut
dismorfik bozukluğu (VDM), kişinin fiziksel görünümü ile ilgili sağlıksız ve
aşırı takıntısını ifade eden bir akıl sağlığı teşhisidir. Bozuk vücut
görüntüsüne sahip veya aşırı kilolu birisi genel fiziksel şekle veya boyuta
odaklanırken, vücut dismorfik bozukluğu olanlar, vücudun belirli bir bölümüne
veya özelliğine odaklanır. Aşırı odaklanma ve dikkat, çeşitli vücut parçaları
veya özellikler hakkında olabilse de, daha yaygın olanlardan bazıları şunlardır;
-Saçlar
-Burun veya
diğer yüz özellikleri
-Göğüsler
-Cinsel organ
-Bir vücut
bölümünün bedenselliği veya büyüklüğü
-Simetri
(saç, yüz özellikleri, vücut kısımları)
Birçoğumuzun
vücudumuzda geliştirmek istediği yerler vardır, fakat bu konudaki
düşüncelerimiz kalıcı ve müdahaleci değildir. Genel vücut imajı endişeleri ile
Vücut Dismorfik Bozukluğu klinik teşhisi arasındaki ayrıntının anahtarı budur.
Diğer önemli bir faktör de, VDM ile, çoğu zaman fark edilemeyen bir kusur veya
özellik ile meşgul olmanızdır. Diğerlerinin hafif bir kusur veya rahatsızlık
olarak görebileceği (ya da hiç görmediği) özellikler, yaşam kalitenizi tehdit
eden bir noktaya kadar takıntı haline gelebilir.
Vücut Dismorfik Bozukluğunu Kimler Deneyimliyor?
VDM kadın ve
erkekleri eşit şekilde etkilemektedir; bu oran kadınlarda yüzde 2,5, erkeklerde ise yüzde 2,2'dir. Her ne kadar
VDM her yaşta insanlarda görülebilse de, birçoğu 12 veya 13 yaşlarında bu
bozukluğun belirtilerini ve davranışlarını göstermeye başlar. VDM'nun tek bir
nedeni tespit edilmemiştir. Bu bozukluğun, sosyal ve kişilerarası etkileşimler,
genetik yatkınlık veya tetikleyici bir olay gibi çeşitli faktörlerden
etkilendiği düşünülmektedir.
Vücut Dismorfik Bozukluğu Belirtileri
VDM ile
uğraşıyorsanız, vücudunuzdaki bir bölüm veya fiziksel bir kusur gibi
algıladığınız bir özelliğiniz ile ilgili kalıcı düşüncelerle uğraşıyor
olabilirsiniz. Düşünceler herhangi bir zamanda uyarılmadan ortaya çıkabilir ve
ne kadar uğraşırsanız uğraşın bu düşüncelerden kurtulamazsınız. Bu düşüncelerin
sürekliliği nedeniyle, yaşam kalitenizde önemli bir bozulma hissedebilirsiniz.
Yaşanan sıkıntı miktarı, sosyal etkileşimlere girmeyi zorlaştırabilir, okul
veya iş gibi sorumlulukları yerine getirmenizi engelleyebilir ve aşırı
durumlarda evden çıkmanız bile imkansız hale gelebilir.
VDM'si olan
kişiler, bu fiziksel kaygıları gidermek için sıklıkla tekrar eden davranışlarda
bulunacaklardır. Bu davranışlara günde üç ila sekiz saat ya da daha fazla zaman
harcamanıza rağmen, herhangi bir rahatlama genellikle kısa ömürlüdür. Bu
davranışlar şunları içerir;
Cildi soyma
ve koparma
Aşırı makyaj
Bazı vücut
bölgelerini veya özelliklerini gizlemek için kıyafetler
Aynalarda
görünümü tekrar tekrar kontrol etmek
Aşırı bakım
Sık sık
vücut pozisyonlarını değiştirme
Şapka, eşarp
ve eldiven gibi aksesuarların giyilmesi
Kozmetik
cerrahi veya başka prosedürler aramak
Diğer vücut
kısımlarını veya fiziksel özellikleri vurgulamak
Bu özellik
ya da vücut kısmı hakkında başkalarından onay beklemek
Ortaya Çıkabilecek Diğer Ruh Sağlığı Bozuklukları
VDM ve diğer
akıl sağlığı bozuklukları arasında, özellikle yaygın anksiyete , OKB ve sosyal
fobi gibi anksiyete bozuklukları arasında bir örtüşme olduğu gösterilmiştir .
Aslında VDM şu anda Obsesif Kompulsif Bozukluklar arasında kategorize
edilmiştir. Araştırmalar VDM'lu hastaların yüzde 60'ından fazlasının yaşam boyu
anksiyete bozukluğuna sahip olduğunu ve yüzde 38'inin sosyal fobi tanımladığını
göstermiştir. Algılanan fiziksel bir kusurla meşgul olmak, insanların sosyal
etkileşimden uzaklaştırmış ve endişeli hissettirerek, umutsuzluk ve depresyon
duygularına yol açabilir.
Sağlıksız
vücut imajı çoğu zaman yeme bozukluğu ile ilişkili olsa da, vücut dismorfisinin
mutlaka kilo veya kilo kaybı ile ilgili olmadığını belirtmek önemlidir. VDM'li
birçok kişi için odak, burun, saç ya da yara izleri gibi bir vücut parçası
üzerindedir. VDM olanların yaklaşık yüzde 12'sinin anoreksiya ve bulimia gibi
yeme bozuklukları için kriterleri karşıladığı tahmin edilmektedir .
Klinik Belirtiler (Tanı Kriterleri)
Vücut
Dismorfik Bozukluğu'nun klinik olarak teşhis edilebilmesi
için aşağıdaki kriterleri karşılaması gerekir:
Sürekli Görünüm ile Meşgul Olmak. Kişinin
kendisinde algıladığı kusurla “meşgul” olarak kabul edilebilmesi için kusurları
hakkındaki saplantılı düşüncelerle saatler geçirmesi gerekir.
Kişi, algılanan kusuru
"düzeltmek" amacıyla tekrar eden bir davranışta bulunmalıdır.
Tekrarlayıcı davranışlar, obsesif düşüncenin odağını gizlemeye, düzeltmeye veya
karşılık vermeye yönelik bir girişimdir. Örneğin, bir kişi tekrar tekrar aynaya
bakabilir, kıyafetlerini değiştirebilir, makyajını silip yeniden yapabilir,
aşırı derecede başkalarından onay bekleyebilir vb.
Obsesif düşünceler ve tekrarlayıcı davranışlar klinik
olarak anlamlı olmalıdır. Başka bir deyişle, kişinin yaşadığı sıkıntı,
yaşam kalitelerinin önemli ölçüde bozulduğu noktaya gelmelidir. Bu düşüncelerin
ve davranışların bir sonucu olarak kişinin sosyal hayatı, mesleği (okul ya da
iş) ve yaşamının diğer önemli alanlarını büyük ölçüde etkilemesi gerekir.
Vücut
dismorfik bozukluğu, başka bir akıl sağlığı bozukluğu olarak kolaylıkla yanlış
biçimde teşhis edilebilir, bu nedenle VDM'nin yanlış bir şekilde
aşağıdakilerden biri olarak tanınmasını önlemek için doğru bir şekilde
eğitilmiş bir klinisyenin kapsamlı bir teşhis değerlendirmesi yapması
önemlidir:
Sosyal
anksiyete bozukluğu
Majör
depresif bozukluk
Obsesif
kompulsif bozukluk
Eksokripsiyon
bozukluğu
Trichotillomania
bozukluğu (saç koparma)
Agorafobi
Yeme
Bozukluğu
Genelleştirilmiş
anksiyete bozukluğu
Vücut Dismorfik Bozukluğu Tedavisi
VDM ile
uğraşıyorsanız, terapi ya da danışmanlığa başlamak konusunda isteksiz
hissedebilirsiniz. Psikolojik tedavinin endişeleriniz için yeterli bir çözüm
olmadığını düşünmeniz normal. Aslında, makyaj, saç ve giysi danışmanları,
plastik cerrahlar, estetisyenler, dermatologlar ve diş hekimleri (söz konusu
vücut özelliklerine bağlı olarak) gibi başka şekillerde de yardım almanız
muhtemeldir. Kısaca VDM'ye sahip olanlar algılanan kusurun düzeltilmesini,
dönüştürülmesini veya kaldırılmasını isterler. Şaşırtıcı olabilir, ancak
psikolojik tedavi bu fiziki kaygılar etrafında herhangi bir düşünce ve duyguya
hitap etme konusunda çok faydalı olabilir.
VDM
tedavisinde etkili olduğu gösterilen bir yaklaşım bilişsel davranışçı terapidir
(BDT). BDT, VDM için ilk basamaktır. Bozuklukta bulunan uyumsuz düşünceleri ve
inançları değiştirmeyi içerir. Aynı zamanda, bedensel uğraşlar etrafında
tekrarlayan davranışları ve düşünceleri azaltmayı amaçlayan maruz kalma
tekniklerini de içerebilir. Ek olarak, ilaçların, özellikle seçici serotonin
geri alım inhibitörlerinin (SSRI'lar) kullanımının, VDM'nin bazı semptomlarının
azaltılmasında etkili olduğu gösterilmiştir. Bu ilaçlar sıklıkla Bilişsel
Davranış Terapisi ile birlikte en etkili şekilde kullanılır. Vücut Dismorfik
Bozukluğu olanların, psikoterapinin etkili olabilmeleri için buna yeterli zaman
ayırmaları önemlidir.
0 Comments